In 1825 begon de aanleg van het Kanaal van Den Haag naar Scheveningen, met als doelen het verbeteren van handelsverbindingen en het verversen van de stinkende grachten in Den Haag. De graafwerkzaamheden begonnen bij de Koninginnegracht en eindigden in 1863 bij het Seinpostduin in Scheveningen.

Vervoersmiddelen

Om naar Scheveningen te reizen, konden badgasten de Gondel kiezen, een trekschuit die een speelse knipoog gaf naar de Venetiaanse gondels. Het omdenken van de trekschuit naar een gondel was nodig vanwege het slechte imago van traditionele trekschuiten. Het ‘volksschuitenveer’, de Gondel, begon in 1858-1859 met een regelmatige verbinding tussen Den Haag en Scheveningen, maar werd uiteindelijk vervangen door modernere vervoersmiddelen zoals de stoomboot en tram, waardoor het in 1882 niet meer uitvoer.

De gondel, heerlijker gedachtenis!

‘Als wij ’t hek van den Dierentuin uitkomen, staan wij juist op de plek, waar vroeger de gondel naar Scheveningen afvoer. De gondel, heerlijker gedachtenis! Verbeeld u een geïdealiseerde trekschuit, ruimer en luchtiger dan het klassieke vervoermiddel onzer voorvaderen, waar allen in het ruim zaten, zoodat er de grootste gelijkheid heerschte. Die gondels voeren af van den Dierentuin en brachten den passagier tot aan het eindpunt van ’t kanaal, zoodat men nog ongeveer een tiental minuten wandelens had tot aan het toenmalige Groot Stedelijk Badhuis. Buitengewoon vlug ging het evenmin, want het jagerspaard stapte kalmweg en haast werd bij het varend publiek niet verondersteld. Doch wat nood! Men zat gezellig en rustig in de ruime gondel voor den geringen prijs van 10 cents en in stede van de benauwde omnibus op de Plaats of den dooreenschuddenden wagen van KOENS, had men hier een kalm, luchtig vervoermiddel. Waren al de plaatsen in roef, ruim en stuurstoel ingenomen, dan was er bovenop gelegenheid, om zich neer te vleien, doch dit moest met omzichtigheid geschieden, want de gondel liep door bovenlast gevaar topzwaar te worden en om te slaan. Meermalen kon men na een vuurwerk of feest te Scheveningen eene zoodanige overrompeling van de vertrekkende gondels bijwonen. Het kon er dan erg spannen, en de schipper moest al zijne autoriteit doen gelden, om den waaghalzen te beletten, het leven der passagiers op het spel te zetten. Het publiek verdrong zich dan op het bovendek, zoodat de schuit topzwaar werd en. de schipper met geweld het onbesuisd publiek naar beneden moest jagen, wilde de gondel niet in ’t donkere en vuile kanaal omduikelen’.

(‘s- Gravenhage voorheen en thans – Johan Gram 1905)

Afbeeldingen

Afbeeldingen 1. aanlegsteiger bij de dierentuin op plattegrond van ‘s-Gravenhage uit 1869. Derde staat van gr. 0318 2. Gevers Deynootweg (in 1870 in de volksmond “Wassenaarsestraat” geheten) bij het Badhuis; op de voorgrond een omnibus met “Imperiale” (een concurrent van de paardetram) op weg naar Den Haag; reproductie door C.C..A. Last uit ca. 1870, Muzee muz1530 3. De Koninginnebrug, later de Wittebrug genaamd, over het Kanaal met op de voorgrond een passagiersgondel, kl. B 797, ca. 1873, lithografie 4. advertentie in de krant van de gondel 1862 5. advertentie in de krant van de gondel 1862 6. advertentie in de krant van de gondel 1861