‘Langs “het Kanaal”, waar vroeger de gondel bedaard en rustig voer en nu de electrische tram vliegt en snort, is het verkeer, vooral des zomers, druk en levendig’. Het einde van de gondel kwam niet door de concurrentie met de stoomboot, maar met de opkomst van de stoomtram, elektrische tram, paardentram en omnibus. Vanaf 1882 voer de gondel niet meer uit. 

In deze tijd werd ook Panorama Mesdag geschilderd door Hendrik Willem Mesdag. Op 1 augustus 1881 werd het Panorama geopend. Ook Van Gogh was hierbij aanwezig. Het is als het ware een tijdscapsule. Vandaag nemen we door middel van dit schilderij een kijkje op de Seinpostduin en turen we het kanaal af. Helaas, geen gondel meer te zien.

Panorama Mesdag stamt uit een periode waarin vele panorama’s in Europa verschenen. Het was volksvermaak in de 19e eeuw, net als een dagje naar de dierentuin of een dagje naar Scheveningen.

Binnenhaven voor haringhandel

Maar het kanaal was niet alleen een verbindingsweg voor de gondel. De aanleg van de binnenhaven en het kanaal waren ook ingegeven door belangen die te maken hadden met handel. Het ging met name om de haringvisserij. In de 17e eeuw was de visvangst, vooral van noordzeeharing, een bloeiende industrie, gedomineerd door steden als Vlaardingen en Maassluis. Later kregen ook kustdorpen zoals Scheveningen een rol, nadat het kaakmonopolie in 1857 werd opgeheven.

In 1880 werd de binnenhaven aan het einde van het kanaal eindelijk operationeel, maar activiteiten bleven beperkt. Projectontwikkelaars suggereerden om de haven te dempen en om te vormen tot bouwgrond voor villa’s en toerisme. Het komt uiteindelijk goed. In 1890 was de haven volop in gebruik voor de haringhandel. Uiteindelijk groeide de binnenhaven uit tot een belangrijke locatie voor de haringhandel.

Komst van een zeehaven

Op 22/23 december 1894 veroorzaakte een dramatische stormvloed enorme schade aan de Scheveningse vissersvloot. De meeste bomschuiten lagen op het strand vanwege de kerstdagen en werden verwoest. 

Zo’n vijf jaar later, in 1899 keurde de Eerste Kamer de wet voor de aanleg en het onderhoud van een vissershaven te Scheveningen goed. Het daaropvolgende jaar werd met de bouw gestart en in 1904 werd de Vissershaven in gebruik genomen. De zeehaven was gereed.

Tot dan toe speelde het Kanaal en de binnenhaven een belangrijke rol voor de haringhandel.

Herontwikkeling

Het zou niet de laatste keer zijn dat een ondernemer de verbinding met Scheveningen exploiteert. In 1902 wordt een nieuwe poging ondernomen om de verbinding nieuw leven in te blazen. Een ondernemer wil een Motordienst Den Haag-Scheveningen opstarten. Hij heeft bij burgemeester en wethouders van Den Haag een vergunning aangevraagd. Het krantenverslag leest als volgt:

‘Gistermiddag werd door enkele heren, waaronder de hoofdcommissaris van politie, de heer Versteeg en de havenmeester, de heer Van der Velde, een proefvaart gemaakt. Tijdens de proefvaart werd een kleiner type boot gebruikt dan degene die uiteindelijk in gebruik zullen worden genomen. Deze boten zullen worden aangedreven door benzine-motoren. Het plan is om een aanzienlijk aantal boten in te zetten om een regelmatige dienst te kunnen garanderen, terwijl de tarieven zeer betaalbaar zullen zijn.

De route zal vertrekken vanaf het Bezuidenhout, met diverse tussenstops onderweg, en eindigt bij de Havenkade in Scheveningen, vlakbij Seinpost. Elke boot zal plaats bieden aan 50 personen, en de dienst zal actief zijn van april tot oktober. Veel Hagenaars herinneren zich waarschijnlijk nog de ouderwetse gondel die dezelfde route naar Scheveningen nam. Met deze moderne onderneming wordt die dienst in een eigentijdse vorm nieuw leven ingeblazen.’

Ook de badplaats krijgt van tijd tot tijd weer een nieuwe impuls. In Muzee hangt een schilderij van Andreas Carl Sommer dat een gedetailleerde weergave van Scheveningen rond 1904 biedt. Het is vermoedelijk gemaakt in opdracht van de Exploitatie Maatschappij Scheveningen (EMS). De EMS werd opgericht in 1902 met als doel het beheren van horecagelegenheden en de ontwikkeling van de badplaats. Eerder, in 1883, werd het gemeentelijke badhuis overgedragen aan een groep particulieren die het transformeerden tot het Kurhaus, een luxueus hotel met casino, om de concurrentie zowel nationaal als internationaal aan te gaan.

Verval

In 1975 werd de binnenhaven gedempt en het Kanaal afgesloten voor scheepvaartverkeer. Tegenwoordig herinneren enkele gebouwen op de voormalige locatie van de binnenhaven.

De tijd staat niet stil, en hoewel de gondel uit de vaart is genomen en ook deze motordienst niet meer vaart, wordt er momenteel wel weer gevaren op het kanaal, veelal klimaatneutraal. Een toenemend aantal toeristen doet zo Scheveningen aan voor een dagje strand. De badplaats ondervindt nog altijd internationale concurrentie maar houdt het hoofd ferm boven water

EINDE

Afbeeldingen 1. Gezicht vanaf het Seinpostduin op de splitsing van Gevers Deynootweg (linksvoor), Wassenaarsestraat (rechtsvoor), Havenkade (links van het water) en Badhuiskade, stoomgemaal riolering en hangbrug rechts, 1880, 0.80568 gemeentearchief 2. Panorama Mesdag 3. Aquarel Floris Arntzenius, vanaf de brug bij de Nieuwe Duinweg, met links de loswal in aanleg aan de Haringkade, een hoge villa aan het Seinpostduin en rechts het gebouw van Seinpost, ca. 1894, Kl. A 248 Gemeentearchief Den Haag 4. Havenkade gezien vanaf de Badhuiskade, met het Seinpostcomplex links op de achtergrond. Op de foto is veel bedrijvigheid te zien, met aan- en afvoer van tonnen, netten en andere goederen, ca. 1900, Haags Gemeentearchief 0.26993 5. het strand na de storm van 22 op 23 december 1894, met een overzicht van de vernielde vissersvloot. Op de achtergrond zijn Seinpost en links het Paviljoen von Wied te zien 6. De zwart-witfoto met identificatienummer HGA001902918 toont de Eerste Vissershaven. De foto, gemaakt door een onbekende fotograaf, dateert van circa 1913. 7.Panorama van de badplaats Scheveningen, gezien vanuit het Noorden, ca. 1904, Andreas Carl Sommer (1864-1953) voor de Exploitatie Maatschappij Scheveningen