Vier vaarroutes

In de loop van de tijd ontwikkelden zich vier belangrijke vaarroutes. De routes tussen Den Haag en Delft en tussen Den Haag en Leiden waren de populairste tijdens de Republiek. Vanaf het midden van de 17e eeuw ontstond er ook een regionale verbinding vanuit Den Haag naar Loosduinen, Honselersdijk en het Westland. De stadhouder Frederik Hendrik heeft bij de aanleg een grote rol gespeeld als initiator en financier. De trekvaart richting het Westland werd tot ver in de 20e eeuw gebruikt werd voor passagiersvervoer over water. Naast deze traditionele trekschuitverbindingen was er in de 19e eeuw ook gedurende enkele decennia een trekschuitdienst van de stad Den Haag naar de badplaats Scheveningen. De zogenaamde gondel werd hoofdzakelijk voor recreatieve doeleinden gebruikt, terwijl het kanaal waarover de gondel voer tevens voor de zandvaart en als handelskanaal voor het vervoer van vis en andere goederen werd gebruikt.

Onderzoek 2024

Recent onderzoek in 2024 heeft zich gericht op verschillende aspecten van de trekvaarten, waaronder de organisatie, bestuurlijke inrichting, aanleg, exploitatie en de rol van machtsverhoudingen bij de ontwikkeling van deze infrastructuur. Dit onderzoek belicht de rol van de waterwegen als fysieke verbinding tussen dorpen en steden, en als weerspiegeling van sociale, politieke en economische verhoudingen.

Bestuurlijke Inrichting: De organisatie van de Trekvaart was nauw verbonden met het bestuurlijk landschap van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Staten van Holland, ambachten en lokale besturen werkten samen om de infrastructuur te financieren en te onderhouden, met tolheffing als belangrijke financieringsbron.

Aanleg en Exploitatie: De aanleg en exploitatie vereisten nauwe samenwerking tussen steden, waarbij ordonnanties onderlinge afspraken vastlegden. Kosten voor onderhoud en financiering werden gedeeld, met toezicht van lokale commissarissen.

Nadruk op Lokaal Bestuur: Lokaal bestuur speelde de hoofdrol voor het beheer van de Trekvaart, met ordonnanties die tarieven, vertrektijden en gedragsregels regelden. Schippers waren in dienst van het lokale bestuur.

Alternatief Vervoer: Beurtschepen en postkoetsen waren tevens populair. De opkomst van treinen en stoomtrams betekende het einde van de trekschuit.

Machtsverhoudingen: De verlenging van de Loosduinse trekvaart naar paleis Honselersdijk in de zeventiende eeuw toont de invloed van politieke machtsverhoudingen. Regenten, de stadhouder en zijn aanhangers spelen een cruciale rol in de aanleg van de trekvaart door politieke invloed en financiële steun. De infrastructuur en verlenging van de trekvaart naar Loosduinen is mede door de zilvervloot bekostigd. De doorlooptijd van het infrastructurele project was – mogelijk door toedoen van de stadhouderlijke pressie- aanzienlijk korter dan op andere trajecten.

Lees meer over de organisatie van de trekvaart (artikel). Kijk voor meer informatie over de Loosduinse trekvaart (artikel) of volg de route. Lees het verhaal van de Gondel naar Scheveningen of verdiep je in de verhalen van het zeilend vrachtverkeer in Den Haag in de 19de en begin 20ste eeuw.

Havenkwartier Den Haag

Lees het artikel ‘De trekvaart in woord en beeld’ en reis in gedachte mee door het voormalige havenkwartier van Den Haag, waar de trekvaart naar Leiden en naar Delft vertrok.

Liever de wandelschoenen aan en de locaties zelf bekijken? Dat kan met de historische havenwandeling in Den Haag op Izi.Travel (start Dunne Bierkade).

Op deze wandeling zetten we het historisch havengebied in het centrum van Den Haag in de schijnwerpers. Er zijn veel mooie pareltjes en leuke plekjes om iets te eten of te drinken of om te recreëren op het water. De 400 jaar oude grachten, de passantenhaven, de museumhaven, de gedempte grachten en de panden van de oude rederijen zijn onderdelen van het havengebied. Dit geeft het gebied een eigen identiteit. We komen tijdens de wandeling ook langs woonhuizen en ateliers van 17de eeuwse en 19de eeuwse kunstenaars. Zij schilderden het Hollandse landschap, waar de trekschuit doorheen trok.

Stap met een Hollandse Meester in een schilderij

Reis mee met de trekschuit aan de hand van kunstwerken uit het verleden.

Reis mee met de trekschuit met de kunstenaarsfamilie La Fargue.