Op weg naar Loosduinen vanuit het centrum van Den Haag

Nadat de boot de Prinsegracht was gepasseerd, ging hij naar stuurboord (rechts) over de Singelgracht en bij de Loosduinsebrug naar bakboord (links), ter hoogte van het Westeinde. De Loosduinsevaart wordt gegraven naast de huidige Loosduinseweg door oud duingebied. Deze vaart, die begon bij de Westmolens als zandvaart, speelt aanvankelijk een belangrijke rol bij het transport van zand voor de bouw en kades. De Amsterdamse Veerkade aan de zuidkant van de stad wordt aangelegd met zand uit deze vaart. Lange tijd is de weg naar Loosduinen onbestraat. Dat verandert in 1693 op verzoek van stadhouder Willem III (1650-1702). Tijdens de annexatie van Loosduinen werd de naam van de straat veranderd in Loosduinseweg. Het Westeinde is de belangrijke toegangsweg tot Den Haag vanuit het westen. Het verbindt via de Loosduinseweg de stad met het Westland. De weg naar Loosduinen ligt dan ook in het verlengde van het Westeinde.

Landmeter Van der Sallem

De trekvaart ging hier tussen de Westmolens door. In opdracht van het Hoogheemraadschap en de burgemeesters van Den Haag maakt de landmeter Van der Sallem een aantal kaarten die het traject van de vaart in kaart brengen. Zo wordt het traject voorbereid om als trekvaart te gebruiken voor het vervoer van passagiers en goederen. Het jaagpad loopt langs de vaart, zodat de jager te paard op het jaagpad de schuit kan voorttrekken.

Er bestaat een gravure van de Heerenmolen, ook wel bekend als de Heertjesmolen. Voor passagiers, wagens en de diligence was de weg over de Loosduinsebrug, De Loosduinse brug fungeerde als een ophaalbrug. In die tijd kon het centrum, dat binnen de singelgrachten lag, worden afgesloten door ophaalbruggen om zo effectief te worden verdedigd tegen vijandige invallen, zoals in het crisisjaar 1672.

Frederik Hendrik met de koets naar een van zijn paleizen

Op een schilderij van Jan van Goyen (1596-1656) in Antwerpen is een gezicht van Den Haag vanuit het Noordwesten te zien. Het schilderij en een detail van het schilderij zijn bijgevoegd. Te zien is de reis per koets van stadhouder prins Frederik Hendrik die waarschijnlijk op deze manier over een onverharde weg naar zijn paleis te Honselersdijk of Huis te Nieuburgh in Rijswijk reist.

Den Haag vanaf het Noordoosten

Het schilderij komt uit 1644. De stadhouder heeft dan al bij de magistraat aangedrongen op het doortrekken van de trekvaart vanuit Loosduinen naar Honselersdijk. Hiervoor financiert hij de aanleg van de vaart en koopt nog diverse stukken grond aan. Het nieuwe deel staat nog altijd bekend als Nieuwe Vaart. We komen daar verderop in deze tocht langs.

Door Jan van Goyen zie je hoe het gebied ten Noordwesten van Den Haag eruit heeft gezien. Ook zie je een van de bruggen die het stadscentrum afsloten. Jan van Goyen schilderde een herkenbaar beeld voor zijn klanten. 

Afbeeldingen

Afbeeldingen 1. De tekening, gemaakt door Paulus Stuurman, illustreert Den Haag bij de Westermolens en de Loosduinse brug zoals het eruitzag in 1780, Kl. A 3895 2. De kaart is een figuratieve plattegrond van de vier molenwerven aan de Westbinnensingel, speciaal gemaakt in opdracht van de burgemeesters om de percelen langs de Westbinnensingel af te bakenen en om aan te geven welk deel toebehoort aan de magistraat en welk deel aan de heer Fannius. Het is een kopie uit de 18e eeuw naar het origineel dat op 24 januari 1671 werd opgedragen (zie z.gr. 0974). Deze kaart is vermeld in de lijst van plattegronden bij het Oud Archief van ‘s-Gravenhage (0350-01) onder (oud) nummer 59. De vervaardiger van de originele kaart was Job Willemsz. van Swieten

3. Detail manuscript plattegrond illustreert de verandering in de loop van de vaart, van de Westmolens naar de Leyweg, in opdracht van de burgemeesters van Den Haag en de hoge heren van het Hoogheemraadschap Delfland, vervaardigd door Pieter Floris van der Sallem. Het noorden is onderaan. Deze kaart is onderdeel van de collectie kaarten, met identificatienummer z.gr. 1297, en behoort tot het Oud Archief van ‘s-Gravenhage en er onder de gehele kaart.

4. De gravure, gemaakt door F. Wit, dateert van rond 1770 en toont een gezicht op de Loosduinse brug met links de Heerenmolen, ook wel bekend als de Heertjesmolen, gr. B 1366 5. detail Gezicht op Den Haag vanuit het Noordwesten, Jan van Goyen 1644, KMSKA 6. en 7. manuscript plattegrond in opdracht van de burgemeesters van Den Haag en de hoge heren van het Hoogheemraadschap Delfland, vervaardigd door Pieter Floris van der Sallem, identificatienummer z.gr. 1296 en 1298.